Нээмэл хэшээл

«Алтан үдэтэ хун шубуун» онтохон.

1. Вводно-мотивационно шата.
-Сайн байна! Хэшээлээ эхилэе. Мүнөөдэр юрын бэшэ хэшээл.Энэ хэшээлдэмнай багшанар бидэниие харахаа, сэгнэхээ ерээд байна. Тиимэһээ би таанадые тон эдэбхитэйгээр оролдожо хүдэлхэ бэзэ гэжэ найданаб. С. Жамбаловай «Хун шубуун» дуун зэдэлнэ. Хун шубуунтай видео табигдана.
(мотивация на деят-ть)
Танай һанагшаар энэ шагнагша дуун, харагша видео манай буряад арадта ямар удха шанартайб? Ямар хабаатайб? харюу Литературадашье, искусстводошье хун шубуунай образ дайралдана. «Хун шубуун» гэжэ Ц-Ж..Жимбиевай роман байха. Мүнөө майн эхеэр хун шубуунай угтамжа тэмдэглэдэг болоһон гээшэ.Үндэһэн соелдомнай нэбтэрһэн образ байна. Буддын шажандамнайшье хун шубуун тухай зохеолнууд байна. Мүнөө бидэ Буддын шажанай онтохон уншахабди. Онтохон гээшэмнай уран зохеол болоно. Зохеол бүхэн өөрын нэгэ далда, нюуса удхатай байдаг. Айсберг зуранаб.(дээрэнь текст(сэхэ), доронь подтекст(далда)) Юу зураабиб? Зохеолой юун дээрэ хүдэлхэбибди? (удха дээрэ)
Зорилго: Мүнөө бидэ хэшээлдээ энэ онтохон ямар далда удхатай

гээшэб гэжэ элирүүлхэбди?

2.

Операционно-содержательна шата.
Таанад мүнөө тон анхаралтайгаар, нэгэшье үгэ алдангүйгөөр шагнахат. (уншанаб) «Тиихэдэ Бодисада нэгэ айлай хүбүүн боложо түрөө. Томо болоходонь, шадалаараа тэдэнээр адли айлай басагантай гэрлүүлһэн юм. Тиигээд һамганиинь гурбан басага түрэһэн байгаа. Бодисадын наһа барахада, һамга, басагадынь түрэлэйдөө ошоһон байна. Тииһээр байтар Бодисада алтан үдэтэй хун шубуун боложо, дахин түрэбэ ха. Урданай ехэ габьяатай байһанайнгаа ашаар тэрэ урдахи наһанайнгаа байдал һанажа шадаха байгаа. Тиигээд энээнэй урдахи наһандаа хүн боложо түрөө бэлэйб, һамгатай, басагадтай һэмнайб, тэдэмни яажа байгаа юм ааб?» - гэжэ һанаба ха. Тиин һамга, басагадайнь түрэлэйдөө зарасанар шахуу болоод байдагыень мэдэжэ, алтан үдэтэ хун шубуун иигэжэ бодобо: ?

Асуудал: Һамга басагадайнгаа зарасанар болоод ябахадань, алтан

үдэтэ хун шубуун иигэжэ бодобо. Юун гэжэ, яаха гэжэ бодооб? Таанад

юун гэжэ һананат?
Бодожо үзэгты, бэе бэетэеэ хэлсэгты. Нэгэл минута саг үгтэнэ. - - -
Харюу: «Энээхэн алтан үдэнүүдһээ байд гээд лэ, нэгэ нэгээр үгэжэ

байгаа һаамни, һамга, басагадни ядамаргүй һуухал!»
Саашань уншанаб. Хун шубуун тэдэнэй байһан айлай гэр дээрэ ниидэн ошожо һуугаад, һамган болон басагадтаа хүнэй хэлээр иигэжэ хэлэбэ: «Би таанарай үбгэн ба эсэгэтнай гээшэб. Наһа бараһанайнгаа һүүлээр алтан үдэтэ хун шубуун боложо дахин түрөөб, мүнөө таанартаяа уулзахаяа дахин ниидэжэ ерэбэб. Энээнһээ хойшо таанарни түрэлэйдөө зарасанар шэнгеэр хүдэлжэ, хооһо нойтоор байхаяа болихот, би танда алтан үдэеэ үгэдэг болохомни. Тэрэниие худалдажа мүнгэн болгоод, ажана тэнюун, аза жаргалтай һуугаарайгты!» Тиин нэгэ үдэеэ унагаагаад, хун шубуун ниидэжэ ябашаба. Тиигээд үе үе болоод лэ ерэжэ, алтан үдэеэ бэлэглээд, ошодог болобо ха. Бодисадын һамганиинь, басагадынь тэдэ алтан үдэнүүдыень худалдан, ядаха дутахые мэдэнгүй һуудаг болоһон гэхэ. Тиигэжэ байтараа, нэгэтэ эхэнь басагадтаа иигэжэ хэлэбэ ха: ?
Асуудал: Бодисадын һамганиинь, басагадынь тэдэ алтан

үдэнүүдыень худалдан, ядаха дутахые мэдэнгүй һуутараа, нэгэтэ эхэнь

басагадтаа иигэжэ хэлэбэ. Юун гэжэ хэлээ хаб? Таанадай һанамжа.
Бэе бэетэеэ хэлсэн, харюусанат. Нэгэ минута саг үгтэнэ. - - -
Харюу: «Хөөрхы басагадни, шубуунай зүрхэн хубиламгай: иигэһээр

эсэгэтнай ниидэжэ ерэхэеэ болишоходоо болохо. Тиимэһээ тэрэниие

баряад, бүхы алтан үдэнүүдыень зулгаажа абая».
Саашань шагная. «Үгы, абадамнай үбшэнтэй байхал», - гээд, басагадынь эжынгээ хэлээшые дэмжэбэгүй. Харин тэрэ һамганай хомхойнь улам ехээр хүдэлжэ. Хун шубуунай дахяад ниидэжэ ерэхэдэнь, энхэргэнээр дуудажа дүтэлүүлээд, гэнтэ хүлһөөнь шүүрэжэ баряад, үдэнүүдыень зулгаажа абаба.
Асуудал: Тэрэ алтан үдэнүүдээрээ юу саашань хээ хаб? Юун болоо

гэжэ һананат?
Бодожо үзэгты, бэе бэетэеэ хэлсэгты. Нэгэл минута саг үгтэнэ. - - -

Харюу: Теэд Бодисадын дурагүй байтар зулгаагдаһан үдэнүүдынь

тэрэ дары алтан бэшэ, харин юрын лэ сагаан үдэнүүд болошоо һэн. Харин

хун шубууниинь далияа тэниилгэн дэбижэ, огторгойдо дэгдэн, өөрынгөө

уурхайда ябашаһан юм. Тиигээд бэшэ бусажа ерээгүй.
Зохеолойнгоо удха булта тон hайн ойлгобо гγбди? Мүнөө бултанда түрүүщын асуудал.
Энэ юун тухай онтохон бэ?
- хун шубуун тухай
- хомхой һанаан тухай
- эсэгэеэ гомодхооһон тухай Энэ үгтэһэн харюунуудай нэгыень, тон зохеолой удха гаргаһан, таараһан харюу шэлэхэ болонот. Хэн нэгэдэхи харюу тон зүб гэжэ һананаб, гараа үргэгты. Хэн хоердохи? Гурбадахи? (голосуют) Юундэ энэ харюу тон зүб гэжэ һанабат? (харюусана) Булта зүбшөөнэ гүт? Мүнөө таанадта хоердохи асуудал.
Энэ зохеол бидэндэ ямар һургаал заанаб?
-
хомхой хобдог байхагүй
- үлүү гарахагүй - хүниие гомдохоохогүй Үгтэһэн һургаалнуудай гол шухала, энэ зохеолой удхада таараһан һургаалыень шэлэхэ болонобди. Ямар һургаалыень таанад тон шухала гэжэ һананабта? - -
хомхой хобдог байхагүй
Юундэ энэ харюу тон зүб гэжэ һанаабта? Булта тиигэжэ һанана гүт? Энэ онтохоноо нэрлэе. Жэшээтэ харюунууд: - хун шубуун  алтан шубуун  алтан далитай хун шубуун Муноодэрэймнай хэшээлэй темэ ямар байба гээшэб? «Алтан далита хун шубуун» Ородшье литературада агууехэ уран зохеолшо А.С.Пушкин ямар зохеол соогоо хомхой, хобдог сэдьхэл, үлүү харалга тухай эли тодоор харуулһан бэ? «Сказка о рыбаке и рыбке» Буддын шажанай һургаал соо иимэ һургаал бии гү? - Бии. 10 хара нүгэлэй нэгэн. Буддын шажандашье энээниие шоо үзэнэ гээшэ.
Экранда-10 хара нүгэл

3. Рефлексивно-оценочно шата.

Юундэ энэ хомхой сэдьхэлые, үлүү гаралгые шоо үзэнэб? - - - Үхибүүд, мүнөө дэбтэртээ иимэ асуудалда харюусая.
Асуудал:

Хэрбэеэ Буддын шажанай ламанар хомхой шунахай

сэдьхэлые, үлүү харалгые буруушаахаа болеод, булта хомхой хобдог

сэдьхэлтэй байхада, болохо юм гэжэ заажа эхилээ һаань бидэ ямар байха

һэмбибди? (2-3 мэд.)
(уншана) Энэ зохеолойнгоо нюуса, далда удха олоо гүбди, ойлгобо гүбди? (айсберг) Хэшээлдээ хэр хүдэлөөбибди? Булта оролдожо хүдэлбэт, бэрхэнүүд. Тон онсо илгаржа, ехэ хубитаяа оруулһан хэд байна гээшэб? , , ,…. Тэдэндэ эрхим гэһэн сэгнэлтэ табинаб. Гэрэй даабари: 1. 10 сагаан буян дэбтэртээ бэшэхэ. 2. Хомхой хобдог ябадалые шγγмжэлһэн оньһон γгэнγγдые бэшэхэ.(6-7) 3. Ажабайдалда дайралдаһан, хараһан хомхой шунахай ябадал тухай зохеолго бэшэхэ. Хэшээл дүүрээ. Баяртай!